Lurreko bizitzaren bila


Antzina, Anboto eta Udalaitz mendietan jaio eta Nerbioi ibaiarekin bat egitean, Bizkaiko Golkoan bukatzen zuen Ibaizabal errekan, arrain eta landare asko zeuden. Denak poz-pozik bizi ziren. Gizarte bikaina osatzen zutela zion garaiko lehendakariak, Ugaitz ahuntz-arrainak.

Zubeldia legatza familia, Zornotzan zegoen Jauregibarriako errekan bizi ziren. Lau kidetako familia osatzen zuten aita, ama eta bere bi semeak, Iker eta Asier.

Asier gustura bizi zen ur azpian, primerako bizitza zuela pentsatzen zuen, baina, bere neba Ikerrek ez zuen berdina pentsatzen. Ikerrek kanpoko bizitza ikusi nahi zuen, gizakien bizitza ezagutu, euren bizimodua, ohiturak, jolasak… Asierrek ez zuen hori ulertzen, gizakien bizimodua ezagutu, baina zertarako?

Asierren arabera, gizakiak eguzkiaren azpian lan egiten zuten bitartean, eurek ur azpian lasaitasunean zeuden. Gainera, gizakiak, arrainak kristalezko arrain ontzietan zituzten, eta eurek askatasunean bizi ziren, a zer nolako diferentzia! Eta morroia gose izanez gero arrainak zartaginera zihoazen! Ai ene, eta horrelako bizitza Ikerrek nahi zuela pentsatzea ere…

Egunero bezala, bi anaiak eskolara joan ziren arrain teknikak ikastera. Asier primerako ikaslea zen, Iker zertxobait alferragoa. Arratsaldeetan, eskolatik irteterakoan Asier etxera joaten zen, Ikerrek klase gehiago zituen.




Arratsaldeko arrain teknikak bukatu eta gero, Ikerrek etxetik ihes egitea erabaki zuen. Gurasoekin haserretuta zegoen, baita Asierrekin ere, berak ur gaindiko bizitza ezagutu nahi zuen! Baina gurasoen baimenik gabe, ezin izango zuen hori lortu. Hala ere, ihes egitea erabaki zuen, Lemoara joango zen, Basaurira, ez Bilbora hobeto. Igeri egiten zuen bitartean gero eta kantsatuagoa sentitzen zen, azkenean Lemoan gelditzea erabaki zuen, ezin zuen gehiago igeri egin, guztiz nekatuta baitzegoen. Gainera, gosearen lehenengo sentsazio zirraragarriak pairatzen zituen…

Orduak eman zituen aterpe baten bila, baina ez zuen ezer aurkitu. Aurkitu zuen bakarra, arroken artean zegoen txabolatxo zahar bat izan zen . Bertan, gaua igaroko zuela erabaki zuen, floraz eta landarez inguraturik. Gau zaila izan zen hura, hotza eta gosea izan zituen bere sentsazioen oinarri bezala, baita beldurra ere, zortzi urte besterik ez zituen eta…

Eguzkiaren lehenengo izpiak ur azpian igarri zirenean, Iker txikia esnatu egin zen. Konturatu barik, lorik gelditu zen. Hotza nabariagoa zen orain, elur malutak errekaren uraren kontra jotzean, ur azpiko tenperatura jaistea ekartzen zuen.

Ez zen goiz erreza izan, errekaren zati horretatik ez baitzen inor pasatzen, eta guztiz galduta zegoenaren sentsazioa gero eta handiagoa zen. Gurasoek eta Asierrek ez zuten lorik egin, nola egingo zuten ba, semea errekan zehar galduta bazegoen, edo agian hilik…?

Komunikabide ezberdinak eta kazetari famatuenak albistearen berri ziren eta horri buruz informatu zuten. Karramarroz beteriko poliziek kasuari buruz ikertu zuten, ur azpian eta baita, lurrean ere! Arrastorik ez, Ikerri buruz…

Lemoan jarraitzen zuen Iker, gosez, hotz… eta baita aspertuta ere sentitzen zen, arrazoi horren ondorioz, arrokan eta harri ezberdinen artean jolastera animatu zen.

Txabolatxoaren alboan zegoen etxean, atso zahar bat bizi zen. Arrain txikia hain gose eta asperturik zegoela ikusterakoan, polizia deitzea erabaki zuen, susmo txarra baitzeukan horrek…

Laster, karramarroz osaturiko poliziak Lemoan agertu ziren, baita Ikerren gurasoak ere. A zer nolako sustoa! Ikerrek bizirik jarraitzen zuen!

Azkenean, Asierrek arrazoia izan zuen, Ikerrek lurreko bizitza ezagutu nahi zuen, baina bere zoritxarrerako ez zuen lortu… beste batean izan beharko zen… baina bere gurasoekin batera, noski! Bera, bakarrik ez, inoiz ez…!

Kulturen menpe

“-Altza zaitez eta garbitu ezazu etxe osoa , alfer halakoa! Gauerako bueltan izango naiz, eta den-dena txukun ikusi nahi dut, horrela ez bada, gorriak ikusiko dituzu…

-Bai jauna, atoan hasiko naiz…

-Bide batez, esan ume zatar horri isiltzeko, negarrez dirau egun osoa!

Gizonak ate-kolpe gogor batekin etxeko atea utzi zuen. Berrogeita hamabi urte zituen, goizetan etxetik irteten zen, gauean bueltan etortzeko. Inork ez zekien zertan lan egiten zuen, behintzat bere emakume gazteak ez…

Eskumako eskuarekin malkoak sikatu eta gero, zazpi hilabeteko haur txikia besoetan hartu zuen eta lasaitasunez umea lokartzen lagundu zuen sehaska-kanta batekin. Behin haurtxoa lokartu ondoren oihal zati txiki bat hartu eta etxeko altzairuak ahalik eta hobeto garbitzen hasi zen, egunero bezala… Bere gizona, gauean bueltatzerakoan etxea txukun ikusteko ahaleginak eginez. Komeni zitzaion, liskarrik nahi ez bazituen…



Shamarak hamabost urte zituen, eta jada bi urte ezkonduta zeraman gizon horrekin. Orain dela zazpi hilabete ama izan zen aurrenekoz, eta orain haurdun zegoen berriro. Shamarak begi berde politak zituen, edo hori zirudien burkaren atzetik. Gainerako gorputza estalita zeukan oihal zati beltz horren atzean.

Laster, lau urte beteko ziren Shamarak, Afganistan aurrenekoz oinkatu zuenetik, eta bi bere gurasoak hil zirenetik. Bere aita kazetaria zen, ama etxekoandrea. Oso familia alaia osatzen zuten, edo hori gogorarazten saiatzen zen Shamara. Hala ere, bere oroitzapenak eskasak ziren, gurasoen aurpegia ez zuen gogoratzen, eta pena ematen zion. Baina dudarik gabe, Afganistanera nola heldu zen gogoratzen du, bere egoerak egunero gomutarazten diolako… Aita, Afganistaneko guduari buruz idazteko bidalia izan zen herrialde horretara, aitarekin batera, ama eta bera ere joan ziren… berriro ez itzultzeko…

Gurasoak, Talibanek hil zituzten, eta bera, Shamara, afganistar batekin ezkondu zen, behartuta. Hortik aurrera bortxaketak, kolpeak, umeen zainketa, garbiketak eta burkaren erabilera oinarritzen zuten bere bizitza, 15 urteko neska baten bizitza…

Garbiketa lanekin jarraitu zuen. Etxearen barrualdea garbitu ondoren, kanpoaldeko atari txikia garbitzea tokatzen zitzaion. Ataria garbitzen zegoen unean, gizon zahar bat agertu zitzaion:

-Zer… ataria garbitzen neska?

-Bai, jauna –Shamara beldurtuta zegoen-, baina orain barrura joan beharra daukat…

-Txi, txit, txit… lasai neska, nik ez dut inor jaten! Zera.. zu ez zara afganistanekoa ezta? Behintzat, zure ahotsa entzutean hori dirudi.



-Ez, baina hemen bizitzera ohituta nago –Shamararen ahotsa gero eta leunagoa entzuten zen.

-Tori ogi apur hauek, jan lasai asko, nahi duzun beste…

-Ez, eskerrik asko, ondo jaten dut.

-Hartzeko esan dizut! Ordu bete barru nire etxeko atarian itxarongo zaitut, nire etxea garbitzeko…

-Ez jauna, ezin dut, gizona daukat eta…

-Lasai Shamara, lasai, zure gizona, Mohamed, primeran ezagutzen dut.

-Horrela bada, ordu bete barru, zure etxean izango naiz.

Shamara ez zen gizon horretaz fidatzen, baina Afganistaneko legeak dionaren arabera jokatu behar zuen, hau da, gizonak emakumeen gaineko ahalmena zuten. Bertan emakumeek ez zuten ezertarako balio, garbitzeko gehienez jota…

Gizonaren etxera joateko ordua iritsi zen, burka ondo jantzita zeramala ikusi ondoren, umea besoetan hartu eta gizon zaharraren etxera abiatu ziren. Ibilbidean zehar, Shamarak kaleetan zeuden pertsonak ikusi zituen, eta momentu hori biziki gozatu zuen…

Hamar hilabete ziren kaleak ikusi ez zituenak, ezta eguzkiaren dirdira ikusgarria ere ez, bere etxeko logelak ikustearekin konformatu behar zen. Umea ere bertan, etxean, izan zuen , inolako laguntza barik, bakardadean…

Gizon zaharraren etxera heldu zen, atarian jesarrita zegoen, Shamara itxaroten. Hala ere, gizonak ez zuen aldendu umea ikustean sortutako irribarrea, barneko poza… Taliban baten poza…

-Ongi etorria nire etxera, Shamara… Tira, sar gaitezen etxearen barrualdera.

-Bai jauna. Non utz dezaket nire semea garbiketa lanak egiten ditudan bitartean?

-Lasai, nirekin egongo da, umeak gogoko ditut eta. -Umea eskuetan hartu zuen- Hemen nire logela dago, eta korridore honetatik abiatuz, eskumako atean sukaldea.

-Ongi da, hemendik, bertatik, hasiko naiz.

-Gomendagarriagoa izango litzateke sukaldetik hasiko bazina, lan gehiago baitago.

-Ados jauna.

Shamara korridore barrena abiatu zen, eskumako atea zabaldu eta logela itxi bat ikusi zuen, baina sukalderik ez… Bat-batean kanpoko atearen soinua entzun zuen, eta bertara korrika abiatu zen. Gizon zaharrak umearekin batera etxetik ihes egin zuen, Shamara bertan hertsita.

Gizon zaharra Talibana zen. Talibanentzat emakumeak ez zuten baliorik, mutilak nesken gaineko boterea zuela pentsatzen zuten, egun ere pentsatzen dute. Abiapuntu horretan abiatuz Shamarari bere umea lapurtu zion, neska bere etxean utziz…

Afganistaneko kalean betiko legez, soldaduak zeuden, Otan-eko soldaduak. Gizon zaharra bat-batean ume batekin ihes egiteak susmoak zabaldu zizkien soldaduei. Gizona jarraitzea erabaki zuten, ume batekin eta korrika eginez ez zeukan oso urrutira joaterik.. Eta horrela izan zen, zortziehun metro gutxi gorabehera izan ziren gizonak korritu zituenak baita soldaduak ere. Etxola txiki batera heldu ziren, askorik pentsatu gabe txabolaren barrualdera sartu ziren.. Etxolan taliban bakarra zegoen, gizon zaharra, baina ume asko, batzuk lotan, gainerakoak negarrez…

Soldaduek talibana atxilotu zuten. Laster, soldadu gehiago etxolan azaldu ziren umeak hartzeko, bere amei entregatzeko… Baina, eta amak, non zeuden amak? Gehienak, talibanek harrikatu zituzten, erailketa ugari sortuz. Beste ama batzuk desagertuta zeuden, erregimen talibanaren ondorioz, beldurraren ondorioz. Baina Shamarak bertan jarraitzen zuen, gizonaren etxean…

Bertaraino, bi soldaduak, umearekin hurbildu ziren , eta ama etxetik atera zuten, ahal izan zuten moduan… eta biak, ama eta umea elkarrekin izan ziren berriro… Shamarak eskerrak eman zizkien soldaduei, baita laguntza eskatu ere… Shamarak herrialde horretatik ihes egin nahi zuen, baita bere senarrarengandik ere… Soldaduak kostata herrialdetik atera zuten, eta egun herrialde batean dago, jakingo ez dugun herrialde batean, izkutatuta… baina bi semeekin. Pozik, lasai… ”

Zoritzarreko oroitzapenak

Erle batek ziztatu izan balio; jaiki ote zitekeen hain azkar? Zer bururatu ote zitzaion, ba, hari bat- batean?... behin eta berriz amestu zuena izan zitekeen?... Ez, ametsak, ametsak dira… Bere eguneroko lana, esfortzuaren emaitzak, agian? Ezta, zirudienez emaitzarik gabeko esfortzuak ziren… Zer izan zitekeen orduan?

Berea ez zen bizitza erreza ezta harrigarria edo liluragarria ere… egunak, orduak, minutuak baita segundoak ere baziren sufrimenduz josiak, mundua amaitu nahiaren beharraren menpe… Sufrimendua, hitzaren esanahia ulertzearen beharra ikusi eta sentitu zuen behin eta berriz, amets gaizto hori noiz bukatuko zen galderaren erantzunak han eta hemen bilatzen… Bizitza monotonoa, aspergarria, ezer berririk jakin gabe… egunero bezala…

Kartzela ez zen lekurik aproposena filosofatzeko ezta lagun minak egiteko ere, leku gogorra zen. Iragana, orainarekin nahasten zen, baita etorkizunarekin, beharbada ere… behin eta berriz, galdetu zion bere buruari, gauzak nola heldu ziren eremu horretaraino? Galderak alferrikakoak ziren, erantzunik gabekoak edo …agian bai? Erantzunak bere eskuetan zituen, ariman hobeto esanda… baina ez zituen ikusi nahi, iraganak sufrimendua adierazten zuen bere oroimenetan, eta ez zuen etorkizunak halako sentimendurik ekar zedin. Aldatu nahi zuen, buruan hainbat eta hainbat ideia bururatzen zitzaizkion… baina daturik garrantzitsuena ahazten zuen: kartzelan jarraitzen zuen… azkeneko 2 urteetan bezala…egunero bezala

Duela 2 urtetik gaur egunera arte, itzartzen zen bakoitzean zeldaren hesiak ikusten zituen… 18 ziren eskumatik ezkerrera bere eremua mugatzen zutenak. Goizeko zortzietan gosaria, gero tailerrak eta arratsalde librea, pentsatzeko, irakurtzeko, ezer berririk ez egiteko… Hori baitzen 2007ko maiatzaren 23an egindako ordaina, bizitza guztian zehar ordaindu beharreko zorra, nahiz eta kartzelan egon ez, ariman geldituko zen zerbait… Bere buruaz epaiketak egiten zituen, gero eta gogorragoa baitzen berarekin, bere sufrimenduarekin…

Honekin bukatzea erabaki zuen. 2 urteetan zehar, maiatzeko egun eguzkitsu horretan gertatutakoaz oroitzen zen, baina ezin zuen, ezin zuen kartzelan jarraitu, bere barneko zerbaitek eskatzen zion aldaketa, bere bizitzaren bat-bateko aldaketa… 24 urte zituen, bere bizitza kartzelan apurtu zuela sentitzen zuen, eta bizitasunaren beharra gero eta nabariagoa sentitzen zuen… Berak zekien, egingo zuena, ez zela gauzarik harrigarriena ezta etorkizunean harro sentitzeko zerbait, baina egin behar zuen! Hainbat eta hainbat egunetan amestu zuena, egingo zuen, bai, zergatik ez? Kartzelatik ihes egingo zuen, baina ez ametsetan, hainbeste gauetan egin zuen bezala… gaurkoan benetan egingo zuen… !

Goizaldeko bostetan izarrak ikusi zituen, baita askatasunaren sentsazio zirraragarri hori ere, ahaztuta zuen sentsazioa, inoiz baino pozago zegoen… Haizea bere aurpegian jotzerakoan alai, pozik, askatuta sentitzen zen. Korrika egiten zegoen, pijama zuri batekin jantzita, kartzelan emandako pijamarekin, nortasun agiria barik, dirurik gabe, aldatzeko arroparik gabe… baina pozik, oso pozik! Hala ere, arazoak zituen, zer egin orain? Gauzak erabat aldatu ziren, baina ez guztiz, lehengo arazoak desagertu ziren, baina berriak suertatu zitzaizkion…

Ordu erdian korrikan aritu zen, norabiderik gabe. Goizaldeko bost eta erdiak ziren, eguzkia lainoetatik ikusten hazten zen. Herri batera heltzea lortu zuen, ezagutzen ez zuen herri txiki batera, 100 biztanle eskas-eskas zituena. Cornellan zegoen , Bartzelonatik hurbil, oso hurbil…

Herri txikietako bizimodua, ez zen hirietako bizimoduaren berdina, ezta antzerakoa beharbada ere ez. Herri txikia, baina oso polita zen Cornella, bisitatzeko modukoa. Antzinako arrastoak, gaur egungo eraikinekin nahasten ziren irudi topografiko ikusgarria egiten.

Okindegia zabalik zegoen. Okinak, ogia egiten zuen bitartean, Fernando sartzen ikusi zuen pijama zuri batekin. Fernando laguntza eska sartu zen , horretarako, orain arte gertatutakoa azaltzen saiatu zen, eta lortu zuen. Okina, pertsona ona zen, hirurogeita hamabost urte zituena. Berak ere zoritxarreko pasarteak izan zituen kartzelan, gerra zibilaren garaian. Erabat ulertzen zuen Fernandoren jarrera, eta bere laguntza eskaini zion.

Okinak, Fernando arropaz aldatu zuen,baita ilea moztu ere , itxuraz aldatzeko. Bere etxeko logela bat eskaini zion lo egiteko, eta janaria emango ziola zin egin zion.
Horren truke, Fernandok okindegian lan egingo zuen, okinak okindegian laguntza behar zuela sentitzen zuelako, zahar sentitzen baitzen.

Azken batean, okinak Fernandori eskaini zion laguntza, bere garaian berak eskatzen zuen laguntza baitzen… inork eman ez zion laguntza hori. Gerra garaiak ziren, ez zegoen ez janaririk, ezta dirurik ia bizitzeko. Urte gogorrak izan ziren Espainian.

Elkarrekin primeran moldatzen ziren, aita- seme erlazioa zirudien. Okinak bere garaian semeak izatea gustatu zitzaiokeen, baina alargun gelditu zen oso arin, bere emaztea gerra garaian hil zuten. Okinak ez zuen berriro maitasuna sentitu, bere emaztea baitzen beretzat emakumerik onena.

Fernando, kartzelan sartu baino arinago, ez zuen maitasuna ezagutu, ez baitzuen maitasunean sinesten. Tipo “gogorra” zen, edo behintzat hori esaten zuen, baina berak zekien gogortasun horrek arazoak ekarriko zizkiola, eta halaxe gertatu zen. 2007ko maiatzaren 23an arratsaldeko bostetan errepidetik kotxea gidatzen zuen bitartean emakume bat nahigabe harrapatu zuen. Ez zen emakumeaz kezkatu, beldurrak eraginda, eta bere bidea jarraitu zuen, nahigabeko hilketa bat egin ondoren. Bere bizitza hogeita hamar segundo horietan guztiz aldatu zen.

Okinaren osasuna ez zen osasunik aproposena, koloneko kantzerra sufritzen zuen, baina ez zion Fernandori ezer esan. Azkeneko hilabeteak Fernandoren alboan, hilabete oso onak izan zirelako, momentu harrigarriak, errepikatzeko modukoak. Baina hori zoritxarrez ezinezkoa bihurtu zitzaion okinari… azaroaren 5ean bere begiak azkenengoz itxi zituen, Fernandoren eskua gogorren estutzen zuenean…

Fernandorentzat kolpe gogorra izan zen hura, bizitzak eman zion kolpe gogorrenetarikoa. Okina maite zuen, aita bat izan zen beretzat, inoiz izan ez zuen aita.

Asko kostatu zitzaion Fernandori burua altxatzea eta irribarre egitea, nahiz eta irribarre hori, irribarre txikia izan. Okindegiko lanarekin jarraitzea erabaki zuen, hainbat urteetan zehar okinak lortu zuena ez zuen botako,okinaren omenez, okindegian lan egingo zuen, bere lagunari zor zion, emandako laguntzaren mesedetan.

Fernando egunero bezala, goizaldeko bostetan altxatzen zen, ogia egiteko eta saltzeko. Nahiz eta bizitza monotonoa izan, pozik sentitzen zen. Iraganeko sufrimendua erabat ahaztuta zuen, baina ez guztiz, ariman zerbait gelditzen zen, bere bizitzan zehar ahaztezina izango zen zerbait, emakume inozente haren hilketa…

Fernando jada, Cornellako bizimodura ohituta zegoen, baita okindegiko lanari ere. Ogia egiteko lehengaiak agortzen zizkionean Bartzelonara joaten zen, Ramblas-eko etorbidean zegoen denda batera erostera. Bartzelonatik eguna pasatzea gogoko zuen, hiri horrek Bilbo gogora ekartzen baitziolako, bere Bilbo maitea.

Bartzelonatik paseoan zebilen maiatzeko egun eguzkitsu batean, bizitzak Fernandori eman ahal zion kolperik gogorrena eman zion. Audi A-4 gris batek Güell parkean oinez zihoala harrapatu zuen, arratsaldeko bostak ziren…

Fernandoren sufrimendua bukatu egin zen, baita bizitasuna eta azken boladan zuen alaitasuna ere. Bizitza gogorra zela bazekien, eta hobeto aprobetxatu izana beharrezkoa suertatu zitzaion. Orain dena bukatuta zegoen, bere bihotza gelditu egin zen, berriro ere martxan ez jartzeko. Fernando hil egin zen, eta berarekin bere arazoak, bere sufrimenduak eta baita bere bizitasuna eta ilusioa ere, hori baitzen bere norakoa…

Orain ez zuen poliziarengandik ihes egin behar, ezta kartzelan berriro sartzearen beldur horrekin ere ez. Kartzela ez zen, beste gauza batek harrapatu zuen: heriotzak… Horrek ez zuen irtenbiderik, horrek bukaera adierazten zuen, bere bukaera…